हक्कसोड पत्र (Relinquishment Deed) म्हणजे कायदेशीररित्या आपला वारसा हक्क एखाद्या व्यक्तीच्या नावे सोपवण्याची प्रक्रिया. वडिलोपार्जित मिळकतीत आपला हिस्सा आपण मोबदला घेऊन किंवा विना मोबदला दुसऱ्याच्या नावे देतो, त्यासाठी केलेला दस्तावेज म्हणजेच हक्कसोड पत्र.
हक्कसोड म्हणजे काय?
हक्कसोड म्हणजे वडिलोपार्जित मिळकतीमधील आपला कायदेशीर हक्काचा हिस्सा दुसऱ्या व्यक्तीस हस्तांतरित करणे.
ही प्रक्रिया विना मोबदला किंवा काही ठराविक मोबदल्याच्या बदल्यात केली जाऊ शकते.
या प्रक्रियेसाठी तयार केला जाणारा लिखित दस्तावेज म्हणजेच हक्कसोड पत्र.
👥 हक्कसोड कोण करू शकतो?
वारस हक्क असलेली व्यक्ती:
-
वडिलांच्या मृत्यूनंतर मुलगा, मुलगी, पत्नी, आई, भाऊ, बहीण वगैरे सर्व वारस
-
सातबारा उताऱ्यावर नाव नोंदलेले असणे आवश्यक
उदाहरण:
-
बहीण भावाच्या नावे हक्क सोडू शकते
-
मुलगा आईच्या नावे हक्क सोडू शकतो
-
आई मुलाच्या नावे हक्क सोडू शकते
❓ हक्कसोड करणे बंधनकारक आहे का?
नाही. हक्कसोड करणे पूर्णतः स्वेच्छेने केले जाते.
भारतीय वारसा कायद्यानुसार कोणत्याही वारसदारावर हक्कसोड करण्याची सक्ती नाही.
✅ हक्कसोड करण्याचे फायदे
-
प्रक्रिया सरळ व सोपी
-
कोर्टाची आवश्यकता नाही
-
नोंदणी शुल्क व स्टॅम्प ड्युटी कमी
-
संपत्तीच्या हक्कवाटणीमध्ये वाद टाळण्याचा चांगला पर्याय
📑 हक्कसोड पत्र नोंदणीसाठी आवश्यक कागदपत्रे
| कागदपत्र | माहिती |
|---|---|
| 1. आधार कार्ड व पॅन कार्ड | दोन्ही पक्षांचे |
| 2. सातबारा उतारा | संबंधित मिळकतीचा |
| 3. साक्षीदार (2) | आधार व पॅन कार्डसहित |
| 4. वारस नोंदीचा फेरफार | आवश्यक असल्यास |
| 5. फोटो | दोन्ही पक्षांचे प्रत्येकी 1 फोटो |
🏢 हक्कसोड पत्राची नोंदणी कशी करावी?
Step-by-Step प्रक्रिया:
1. वकीलाचा सल्ला घ्या
-
मिळकतीचे मूळ कागदपत्र वकीलाकडे जमा करा
2. दस्त तयार करा
-
वकील हक्कसोड पत्र तयार करेल
3. नोंदणीसाठी अपॉइंटमेंट
-
तालुका नोंदणी कार्यालयात तारीख ठरवा
4. दोन्ही पक्ष व साक्षीदार उपस्थित राहा
-
हक्कसोड करणारा आणि स्वीकारणारा दोघेही उपस्थित राहावेत
5. नोंदणी व दस्त प्राप्त करा
-
नोंदणी झाल्यावर हक्कसोड पत्राची प्रत मिळते
हक्कसोड पत्राच्या नोंदणीसाठी खर्च
-
स्टॅम्प ड्युटी: सामान्यतः ₹100 ते ₹500 पर्यंत (राज्यानुसार बदलू शकतो)
-
नोंदणी फी: सब-रजिस्ट्रार कार्यालयात निश्चित केलेल्या दरानुसार
-
वकील फी (ऐच्छिक): ₹1,000 ते ₹5,000 पर्यंत
हक्कसोड पत्राचे फायदे
-
मालमत्तेचे वाद कमी होतात
-
कायदेशीर हक्क स्पष्ट होतो
-
भावकीतील विश्वास टिकतो
-
एकाच नावावर मालकी मिळते
निष्कर्ष
हक्कसोड पत्र ही वडिलोपार्जित मिळकतीमधील हस्तांतरणासाठी एक कायदेशीर, विश्वासार्ह व खर्चिक दृष्टिकोनातून किफायतशीर प्रक्रिया आहे. वाद टाळण्यासाठी व नोंदणी स्पष्ट ठेवण्यासाठी हा एक उत्तम पर्याय ठरतो.
अधिक माहिती साठी संपर्क
Adv Atul Devkar :- 9920513093
पुढे वाचा
म्रृत्यू पत्र म्हणजे काय
https://www.lawinmarathi.in/2021/05/blog-post.html
हक्कसोड पत्र – वारंवार विचारले जाणारे 10 प्रश्न (FAQ)
1. हक्कसोड पत्र म्हणजे काय?
हक्कसोड पत्र हा एक कायदेशीर दस्तऐवज आहे, ज्याद्वारे एखादी व्यक्ती स्वतःच्या मालमत्तेवरील हक्क किंवा हिस्सा स्वेच्छेने दुसऱ्या व्यक्तीच्या नावे सोडते.
2. हक्कसोड पत्र कोणी करू शकतो?
संपत्तीमध्ये कायदेशीर हक्क असलेली कोणतीही व्यक्ती आपला हिस्सा किंवा दावा हक्कसोड पत्राद्वारे दुसऱ्याला देऊ शकते.
3. हक्कसोड पत्र कोणत्या प्रकारच्या मालमत्तेसाठी करता येते?
हे पत्र प्रामुख्याने वडिलोपार्जित मालमत्ता, संयुक्त कुटुंब मालमत्ता किंवा सह-मालकी मालमत्तेसाठी वापरले जाते.
4. हक्कसोड पत्राची नोंदणी आवश्यक आहे का?
होय, भारतात हक्कसोड पत्राची नोंदणी सब-रजिस्ट्रार ऑफिसमध्ये अनिवार्य आहे. नोंदणी केल्यावरच ते कायदेशीर मान्यतेस पात्र ठरते.
5. हक्कसोड पत्रासाठी कोणते कागदपत्रे लागतात?
* आधार कार्ड, पॅन कार्ड
* मालमत्तेचे कागद (उदा. 7/12, खरेदीखत)
* वारस दाखला (जर वडिलोपार्जित मालमत्ता असेल)
* साक्षीदारांचे तपशील
6. हक्कसोड पत्र रद्द करता येते का?
एकदा नोंदणीकृत हक्कसोड पत्र पूर्ण होऊन नोंद झाल्यावर, ते फार अपवादात्मक परिस्थितीतच रद्द करता येते.
7. हक्कसोड पत्र व गिफ्ट डीड यामध्ये काय फरक आहे?
हक्कसोड पत्र हे मुख्यतः सह-वारसांमध्ये वापरले जाते, तर गिफ्ट डीड कोणीही कोणालाही मालमत्ता देण्यासाठी वापरतो.
8. हक्कसोड पत्र साठी किती खर्च येतो?
- स्टॅम्प ड्युटी:** ₹100 ते ₹500 (राज्यानुसार वेगळी)
- नोंदणी फी:** स्थानिक दरांनुसार
- वकील फी (ऐच्छिक):** ₹1,0000 ते ₹15,000
9. हक्कसोड पत्र न करता मालमत्ता वाटप करू शकतो का?
हो, पण त्यासाठी वारसांमध्ये करार किंवा फॅमिली सेटलमेंट डीड आवश्यक असते. तरीही हक्कसोड पत्र अधिक स्पष्ट आणि कायदेशीर मार्ग आहे.
10. हक्कसोड पत्र ऑनलाइन करता येते का?
संपूर्ण प्रक्रिया ऑनलाइन शक्य नाही. नोंदणी आणि सही प्रत्यक्ष उपस्थितीतच होते पण काही राज्यांमध्ये e-appointment घेतले जाऊ शकते.
महत्व पूर्वक माहिती सांगितली आहे
उत्तर द्याहटवा